Na pewno każdy kiedyś myślał nad tym, co wlewa się do jego organizmu, gdy przytyka usta do filiżanki herbaty i pije ją. Na pewno są to zarówno substancje szkodliwe (bowiem wszystko co dobre, jest niezdrowe), jak i dobroczynnie działające na nasz organizm. Tyle wstępem. Przejdźmy do analizy herbaty, tym razem od strony czysto chemicznej...

Liście herbaty zawierają alkaloidy purynowe, w tym 1,2-4,5% kofeiny, do 0,04% teofiliny i około 0,05% teobrominy. Ale to jeszcze nie wszystko. Herbata zawiera też inne zasady purynowe, takie jak adenina i ksantyna. Drugą grupę stanowią garbniki katechinowe w ilości 10-20%, niekiedy do 25%. Do tej grupy zaliczyć można katechinę, kwas galusowy, saponiny, oraz flawonoidy, w skład których wchodzą kemferol, astragalina, kwercetyna i rutyna. Trzecią grupę związków stanowi tylko olejek eteryczny w ilości do 0,1%, powstający w wyniku fermentacji. W nim zaś zawarty jest m.in. salicylan metylu. Poza tym herbata zawiera też inne związki o mniejszym znaczeniu, oraz sole mineralne. W ostatnich latach zwraca się uwagę na wpływ herbaty w obniżeniu ilości cholesterolu we krwi, oraz na oczyszczanie organizmu z materiałów szkodliwych, a to głównie dzięki obecności polifenoli we krwi. 

Polifenole wiążą i ograniczają wchłanianie toksycznych metali ciężkich, jak ołów, kadm lub rtęć. Najsilniejsze działanie przeciwutleniające wykazuje herbata czerwona i zielona, słabsze zaś herbata czarna. Jednak częste picie mocnego naparu z herbaty może być szkodliwe, gdyż zawarte w niej garbniki szkodliwie działają na błonę śluzową, ograniczają wchłanianie składników pokarmowych, zwłaszcza białek, wiążą wapń, magnez, żelazo, cynk, miedź i inne ważne dla organizmu biopierwiastki. Garbniki niszczą również zawartą w treści pokarmowej witaminę B1.

Alkaloidy - związki chemiczne pochodzenia roślinnego, występujące gł. w roślinach w postaci soli kwasów organicznych. Rola alkaloidów w życiu roślin nie została dotychczas wyjaśniona. Pierwszym wyodrębnionym alkaloidem była morfina (w 1804). Znanych jest obecnie ponad 2 tys. alkaloidów (naturalnych i syntetycznych); są to ciała stałe lub ciecze, trudno rozpuszczalne w wodzie, o smaku gorzkim, w większości bardzo trujące.

^ do góry

Teofilina - biała, gorzka substancja krystaliczna lub bezpostaciowa, trudno rozpuszczalna w wodzie. Rozpuszcza się zaś w gorącej wodzie. Temperatura topnienia 269-274°C. Występuje w liściach herbaty. Stosowana jako lek w astmie, rozedmie płuc, nadciśnieniu, skurczach naczyniowych, niewydolności krążenia, chorobie wieńcowej oraz jako środek moczopędny.

^ do góry

Teobromina - biała, gorzka substancja krystaliczna, trudno rozpuszczalna w wodzie. Występuje w ziarnach kakao. Stosowana jako lek moczopędny oraz w leczeniu choroby wieńcowej, niewydolności układu krążenia, astmie i chorób naczyń krwionośnych.

^ do góry

Adenina - biała substancja krystaliczna, temperatura topnienia 360-365°C. Adenina rozpuszcza się w gorącej wodzie. W stanie wolnym występuje w herbacie, drożdżach i grzybach.

^ do góry

Katechina – barwnik stosowany głównie do barwienia i garbowania skór.

^ do góry

Saponiny - substancje powszechne w świecie roślin, dobrze rozpuszczalne w wodzie, silnie pieniące, o charakterze kwaśnym lub obojętnym. Niektóre z nich są trujące. Wykorzystywane w lecznictwie jako leki wykrztuśne i przeciwzapalne, także jako surowce do produkcji leków sterydowych i środków piorących.

^ do góry

Flawonoidy - żółte barwniki organiczne rozpuszczalne w wodzie. Flawonoidy nadają barwę m.in. płatkom kwiatów (dalie, jaskry, rezeda).

^ do góry

Kwercetyna - flawonoid występujący w roślinach w postaci wolnej, stosowany do barwienia tkanin oraz w medycynie do zmniejszania stężenia tłuszczy we krwi, a także do łagodzenia skutków napromieniowania w trakcie radioterapii nowotworowej.

^ do góry

Salicyniany - bezbarwne, krystaliczne proszki. Znajdują zastosowanie w farmacji jako leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (aspiryna i jej pochodne, różnego rodzaju płyny i maści) i przeciwbólowe (np. tabletki od bólu głowy, Calcipiryna, Polopiryna), antyseptyki dróg moczowych oraz w przemyśle spożywczym jako środki konserwujące.

^ do góry